Uzun süreye yayılan analiz çalışmaları neticesinde, profesyonel futbol oynayan erkeklerin, genel nüfustaki benzer yaştaki erkeklere kıyasla, amyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi motor nöron hastalıkları da dâhil olmak üzere nörodejeneratif bir hastalığa yakalanma olasılıklarının yaklaşık dört kat daha fazla olduğu görülüyor.

Riskin, daha uzun kariyere sahip oyuncularda ve genellikle topa daha fazla kafa vuran defans oyuncularında daha yüksek olduğu belirtiliyor.

“Eski Profesyonel Erkek Futbolcularda Pozisyon ve Kariyer Süresinin Nörodejeneratif Hastalık Riski ile İlişkisi” adlı analiz Jama Neurology adlı dergide yayınlandı.

Temaslı sporlarla uğraşan eski profesyonel sporcularda, demans ve ALS gibi nörodejeneratif hastalıklar nedeniyle daha yüksek bir ölüm riski söz konusu olduğu biliniyor.

Bu sporcularda yapılan ölüm sonrası çalışmalar, özellikle tekrarlanan kafa darbelerinin neden olduğu travmatik beyin hasarı ile ilişkili spesifik hasarı ortaya koyuyor.

Genel olarak travmatik beyin hasarları ile ilişkili olmasa da, futbolcular özellikle kafa ile pas verirken ya da topa kafa ile vururken tekrarlanan kafa darbelerine maruz kalır. Bu futbolcularda gerçekleştirilen otopsi çalışmaları, genel nüfusa kıyasla nörodejeneratif hastalıkların daha yüksek bir oranda ortaya çıktığını gösteriyor.

Araştırmacılar, eldeki veriler sınırlı olmakla birlikte, topa kafa ile vurmanın oynanan pozisyona bağlı bir eylem olduğunu ve dolayısıyla kalecilerde kafa travmaları görülme riskinin diğer pozisyonlarda oynayan oyunculara göre üçte bir oranında daha düşük olduğunu belirtiyor.

İngiltere’deki Glasgow Üniversitesi’nden bilim insanları, 1900 ile 1977 yılları arasında doğan 7.676 eski erkek İskoç profesyonel futbolcunun tıbbi kayıtlarını inceleyerek oynadığı pozisyona (kaleci, defans, orta saha, forvet), kariyer süresine ve aktif olarak futbol oynadıkları döneme dayalı nörodejeneratif hastalık riskini değerlendirdiler.

Karşılaştırma amacıyla araştırmaya, doğum yılları ve sosyoekonomik durumları eşleşen genel nüfustan 23.028 erkek, kontrol grubu olarak dâhil edildi.

18 yıllık bir takip süresi boyunca, eski futbolcuların 386’sına (7.676’nın %5’i) nörodejeneratif bir hastalık teşhisi kondu ve kontrol grubundaki 366 kişiye kıyasla (23.028’in %1,6’sı) futbolcularda görülen riskin 3,6 kat daha fazla olduğu tespit edildi.

6.622 eski futbolcudan elde edilen verilere göre, nörodejeneratif bir hastalıkla ilgisi olmayan nedenlere bağlı ölümler çıkarıldıktan sonra, futbolcuların kale haricinde oynadıkları pozisyonların, eşleşen kontrol grubuyla karşılaştırıldığında dört kattan daha yüksek bir risk teşkil ettiği görüldü.

Forvet oyuncularındaki risk neredeyse üç kat iken, en yüksek risk, beş kat daha fazla riskle defans oyuncuları arasında görüldü. Genel olarak, savunma oyuncularına nörodejeneratif hastalık teşhisi konma ihtimali 1,5 kat daha yüksekti.

Diğer taraftan kalecilerin nörodejeneratif bir hastalığa yakalanma olasılığı kontrol gruplarından kayda değer bir oranda daha yüksek değildi. Araştırmacılar bu konuda, nörodejeneratif hastalık riski ile ilişkili faktörler olarak travmatik beyin hasarına ve tekrarlayan kafa darbelerine maruz kalmayı destekleyen daha fazla kanıta ihtiyaç olduğunu belirtiyor ve ekliyor:

Yaş ortalaması 20, futbolu bırakma yaşı ortalaması da 28,5 olan kale harici pozisyonlarda oynayan profesyonel futbolcuların kariyerler süresi ortalaması 8,6 yıldı. Beş yıldan kısa bir profesyonel kariyere sahip olan futbolcuların nörodejeneratif bir hastalığa yakalanma olasılıkları 2,3 kat daha fazlaydı ve bu risk, spor kaynaklı bir risk faktörüne maruz kalmanın kümülatif etkisi ile tutarlı bir şekilde, kariyer süresi arttıkça daha da yükseliyor.”

En yüksek risk, kariyerleri 15 yıldan uzun süren oyuncularda görüldü; bu oyunculara nörodejeneratif bir hastalık teşhisi konma olasılığı genel nüfustan 5,2 kat daha fazlaydı.

Futbolcular, aktif olarak oynadıkları döneme göre riski belirlemek için doğum yıllarına göre 20 yıllık alt gruplara ayrıldı. 1910 ile 1969 yılları arasında doğan oyuncularda hastalık riski açısından genel nüfusa göre bir fark görülmedi. Bilim insanları, eski profesyonel futbolcular arasındaki nörodejeneratif hastalık riskinin, sadece deri topların kullanıldığı bir dönemde doğan oyuncular ile deriden sentetik toplara geçişin yaşandığı bir dönemde doğan oyuncular arasında benzer olduğunu belirtiyor. (Çalışmada, sentetik topların su emdiği, deri topların ise su emmediği belirtilmiş.)

Araştırmacıların vardığı sonuçlar söyle: “Amatör ve genç futbolundaki riskler de dâhil olmak üzere futbol ve nörodejeneratif hastalık arasındaki ilişkiyi sorgulamak için daha fazla çalışma yapılmalıdır. Nörodejeneratif hastalık riskini azaltmak adına, futbolda ve diğer spor dallarında travmatik beyin hasarına ve kafa darbelerine maruz kalmanın azaltılması yönünde tedbirler alınması önerilir.”

Profesyonel futbol federasyonları geçtiğimiz günlerde, gelecek sezondaki antrenmanlarda yapılacak “sert” kafa vuruşlarını haftada 10 ile sınırlamak üzere güncellenmiş bir kılavuz düzenlemesi yapıldığını duyurdu.

Bu araştırmanın ardından İngiltere Premiyer Ligi için Kafa Vuruşu Kılavuzu çıkartılmıştır.

Haberin aslına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

https://www.premierleague.com/heading-guidance

Profesyonel futbol maçlarında kafa yaralanması riskini azaltmak için tasarlanmış önlemler hakkında bilgi edinin.

Profesyonel futbol antrenmanlarındaki kafa vuruşları için hazırlanan kılavuzun, 2021/22 sezonu öncesinde Premier Lig, EFL, İngiltere Kadınlar Süper Ligi (WSL), FA Women’s Championship, National League System 1 – 4 ve İngiltere milli takımlarında kullanılması kararlaştırıldı.

Bu kılavuzun ilk versiyonu, geçtiğimiz aylarda Profesyonel Futbol Müzakere ve Danışma Komitesi (PFNCC) alt grubu adına gerçekleştirilen çok sayıda araştırma projesinin ardından geliştirildi.

Antrenmanlar için özel olarak hazırlanan bu yeni kafa vuruşu kılavuzu, İngiliz futbol piramidinin her seviyesinin gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlandı.

Bu kılavuz neden geliştirildi?

Premier Lig ve futbol paydaşlarının odaklandığı ana konu, oyunu tüm oyuncular için mümkün olduğunca güvenli hale getirmektir. Oyuncuların sağlığına yönelik araştırmalar devam ederken, kafa yaralanmaları riskini azaltabilecek önlemlerin alınması da şarttır.

Kafa vuruşu kılavuzunun geliştirilmesi Premier Lig’in Kafa Yaralanmaları eylem planının bir parçasıdır; bu da Lig oyuncuları için kafa travmasına yönelik taahhüdün kapsamında yer alır.

Kılavuzun geliştirilmesinde kimler rol aldı?

Profesyonel Futbol Müzakere ve Danışma Komitesi (PFNCC); Premier Lig, FA, EFL, WSL, PFA ve LMA temsilcilerinden oluşan bir kafa vuruşu çalışma grubu oluşturdu. Grup, oyuncular ve teknik direktörlerin yanı sıra önde gelen tıbbi uzmanlara ve kulüp doktorlarına danıştı. 

Araştırmanın kapsamı neydi?

Yetişkin futbolunda kafa vuruşlarının ivmesini, gücünü, niteliğini ve sıklığını ölçme üzerine yayınlanmış mevcut araştırmalarda bağımsız bir sistematik inceleme gerçekleştirildi ve bulunan kesin kanıtların ancak sınırlı olduğunun görülmesi üzerine daha fazla araştırma yapılması gerekliliği ortaya kondu. 

İkinci bir çalışmada, Liverpool’un 23 yaş altı ve 18 yaş altı oyuncularından ve Manchester City’nin U18 ve kadın takımlarından bir grup oyuncu yer aldı. Bu çalışma, spor sağlık teknolojisi şirketi Sports & Wellbeing Analytics (SWA) ile ortaklaşa yürütüldü. Oyunculara, antrenmanlar sırasında yapılan kafa vuruşlarının ivmesini ölçen PROTECHT ağızlıklar verildi. Bu ağızlıklar, verilerle hassas ölçümler ve ardından bağımsız doğrulamalar yapacak sensörlerle donatılmıştı. 

Üçüncü bir çalışma, Premier Lig’in resmi izleme ve analiz sağlayıcısı Second Spectrum ile birlikte yürütüldü. Bu çalışma, ilgili güçleri hesaplamak için video analizini kullanarak 2019/20 sezonunda Premier Lig maçlarında yapılan her bir kafa vuruşunu inceledi.  

Son olarak, Premier Lig, EFL ve WSL’deki maçlardaki kafa vuruşlarını ölçmek için Opta verileri sorgulandı.  Lige ve oyuncunun oynadığı pozisyona göre birden fazla sezonu kapsayan açıklayıcı bir analiz elde edildi. 

Araştırma sonucunda hangi bulgulara ulaşıldı?

Araştırmalar, bir futbol topuna kafa ile vurulmasıyla ilişkili güçler hakkında ön bilgiler sağladı ve böylece kafa vuruşlarının, ortalar, uzun toplar, paslar, taçlar ve ayakta dururken vurulan kafalar gibi, kafa vuruşu öncesindeki duruma göre gruplanması mümkün oldu. Bu bilgiler, kılavuzların şekillendirilmesine yardımcı olması adına bir çapraz futbol çalışma grubuna aktarıldı.

Veriler, tüm profesyonel futbolcular arasında stoperlerin, diğer pozisyonlarda oynayan takım arkadaşlarına göre maç başına daha fazla kafa vuruşu yaptığını ve maç başına en yüksek kafa vuruşu ortalamasının Premier Lig’de olduğunu gösteriyor. 

PROTECHT çalışmasında ölçülen kafa vuruşlarının ortalama ivmesi 16,8 g (lineer) ve 1.373 rad/s² (rotasyonel) idi. Literatürde, günlük aktivite (koşu, yürüyüş ve zıplama) değerlerinin 10 g değerinin altında meydana geldiği özetlenmiştir (Ng ve ark. 2006). Diğer sporlarda 26,6 g lineer ve 2.000 rad/s² rotasyonel ortalama değerleri gözlemlenmiştir.

Şu an için profesyonel futboldaki kafa vuruşlarına atfedilebilecek güçlerin aktarımında yaş ve cinsiyetin etkisini ölçmek için kesin kanıt eksikliği bulunmaktadır.  Bununla birlikte, sınırlı erken kanıtlar, genç oyuncuların ve kadınların daha yaşlı erkek oyunculardan daha yüksek kuvvetlere maruz kalabileceğini ve boyun kas gücünün, kafa vuruşunda kuvvet aktarımına katkıda bulunan bir faktör olabileceğini ortaya koymaktadır.

Kanıt toplama sürecinde bir yandan kafa vuruşu için kullanılan güçlerin daha iyi anlaşılması, diğer yandan da daha fazla araştırma gerektiren alanların tespit edilmesi sağlandı. Premier Lig ve futbol paydaşları, 2021/22 sezonunda, kafa vuruşlarını daha iyi anlamak ve eğitim kılavuzunda kafa vuruşlarının genişletilmiş bir kanıt tabanına dayalı olarak geliştirilmesini sağlamak için ek araştırmalar gerçekleştirecek.

Kafa vuruşu kılavuzu nedir? 

Kafa vuruşlarının büyük bir kısmının düşük kuvvetler içerdiğini gösteren araştırmadan elde edilen erken bulgular ışığında, bu kılavuzda daha yüksek kuvvetler içeren, yani tipik olarak uzun paslardan (35 metreden fazla), ortalardan, köşe vuruşlarından ve serbest vuruşlardan sonra yapılan kafa vuruşlarına odaklanılacaktır. Herhangi bir antrenman haftasında en fazla 10 kez sert kafa vuruşu yapılması tavsiye edilmiştir.  

Antrenman haftası boyunca, kafa vuruşu uygulamasının miktarını azaltmak ve niteliğini yumuşatmak için planlamalar yapılmalıdır. Araştırma henüz başlangıç aşamasında olduğundan, aşağıdakilerin dikkate alınabileceğini gösteren bazı sınırlı kanıtlar vardır:

– Mümkün olan her yerde, bir oyuncunun üçten fazla adım atarak ve topa doğru koşmak veya uçan kafa vurmak için hamle yapmak suretiyle gerçekleştirdiği kafa vuruşlarının sayısını sınırlayın

– Teknik alıştırmaları, daha düşük pik ivmeleri sağladığından, elle atılan paslarla yapın

Odak noktası daha güçlü kafa vuruşları olsa da, kulüplerin cinsiyet, yaş, pozisyon, maç başına kafa vuruşu sayısı ve bu kafa vuruşlarının niteliğini dikkate alan oyuncu profilleri geliştirmeleri önerilir.  Bu profiller, tüm kafa vuruşu antrenman taleplerinin bir oyuncunun bir maçta yapması beklenen kafa vuruşlarının türünü ve miktarını yansıtmasını sağlamak için kullanılabilir.  Ayrıca kulüp personelinin, her maçın ardından oyuncuların kafa vuruşlarının etkilerinden kurtulmalarına yardımcı olmak üzere, yeterli bir süre boyunca oyuncularla birlikte çalışması teşvik edilecektir. 

Bu kılavuz, bilimsel kanıtların sınırlı olduğu bir alanda oyuncu sağlığını korumak için ihtiyati bir yaklaşım kullanılarak geliştirilmiştir ve araştırmalardan elde edilen bilgiler artırdıkça düzenli olarak gözden geçirilecektir.

Antrenmanlar sırasında oyuncular nasıl izlenecek?

Bu kılavuz, antrenmanlar için ve kulüplere ve oyunculara yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.  Antrenmanlar sırasında kulüp personelinin her bir oyuncunun kafa vuruş antrenmanını gerçek zamanlı olarak takip etmesi ile daha yüksek ivmelere neden olan kafa vuruşu sayısının en aza indirilmesini ve bu sayının her oyuncunun maçtaki kişiselleştirilmiş kafa vuruşu profiliyle orantılı olmasını sağlamak çok önemlidir.

Oyuncuların bu kuralları öğrenmeleri ve kulüp tarafından düzenlenen antrenmanların dışında gerçekleştirilen tüm kafa vuruşu antrenmanlarını sınırlandırmaları teşvik edilir. 

Kafa vuruşu antrenmanları sırasında herhangi bir kafa travması belirtisi gösteren oyuncular derhal antrenmandan çıkarılmalıdır. 

Bir kafa sarsıntısının ardından antrenmana dönen oyuncular, FA Kafa Yaralanması Rehberine göre kademeli antrenmana dönüşteki diğer tüm adımlar yerine getirilinceye kadar dikkatli gözlem altında tutulmalı ve bu oyuncular kafa vuruşu içeren herhangi bir antrenmana dahil edilmemelidir. 

Kulüpler, sakatlık ve hastalık denetiminin bir parçası olarak her türlü sakatlanmayı kayda geçirmekle yükümlüdür.  Kafa travması ile ilgili herhangi bir semptomun, kulüpler tarafından oyuncunun tıbbi kayıtlarına geçirilmesi beklenir.

Futbol paydaşları, antrenörleri ve yöneticileri desteklemek için neler sağlayacak?

Boyun ve üst gövde gücünün kafa vuruşuna dahil olan kuvvetlerde rol oynayabileceğine dair erken ancak sınırlı göstergeler vardır. Bu nedenle, yapılabilecek güçlendirme egzersizleri konusunda rehberlik sunacak bir danışma grubu oluşturulmuştur.  Bu kılavuz, 1 Eylül 2021 tarihine kadar kullanıma sunulacaktır.

Teknik ve önemli maç eylemlerinde oyuncuların harcadığı gücü azaltmak için neler yapılabileceğine dair fikirler sunmak için de ayrıca rehberlik sağlanacaktır.

Rehber genel kapsamda farklı olacak mı?

FA; Ulusal Lig Sisteminin 5. Adımına ve kadın futbolu piramidinin 3. Aşamasına kadar olan kulüpleri içeren yetişkin amatör futbolu için bir kılavuz hazırladı.

Kılavuz gençlik futbolu için de ayrıca güncellendi.

Bu rehbere buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz 

Sonraki adımlar nelerdir? Kılavuz gelecekte değişecek mi? 

2021/22 sezonunda daha fazla araştırma yapılacak ve ayrıca ek araştırmalardan kaynaklanan yeni kanıtları değerlendirmek için PFNCC tarafından Haziran 2022’de resmi bir inceleme yapılacağı bildirildi.

Kaynak